સંસ્કૃત સાહિત્યમાં પર્યાવરણ સંરક્ષણ- વર્તમાન પરિપ્રેક્ષ્યમાં

Abstract

પ્રાચીન સમયથી ભારતીય સંસ્કૃતિમાં પર્યાવરણ સંરક્ષણનું મહત્વ રહ્યું છે. ભારતીય ઋષિઓએ પ્રકૃતિના ખુલ્લા વાતાવરણને તેમના સ્થાન તરીકે પસંદ કર્યું. જે પર્યાવરણના દૃષ્ટિકોણથી ઉપયોગી સાબિત થયા છે. પ્રાચીન કાળમાં અસ્તિત્વ ધરાવતા તમામ તીર્થ સ્થાનો લોકોના ઘોંઘાટથી દૂર પ્રકૃતિની ગોદમાં આવેલાં હતાં. તે સમયે પર્યાવરણની કોઈ સમસ્યા નહોતી, કારણ કે ઋષિમુનિઓ સંપૂર્ણપણે પર્યાવરણ પ્રત્યે સમર્પિત હતા. તેઓ પર્યાવરણને શુદ્ધ રાખવાના હેતુથી યજ્ઞ કરતા હતા. ઋષિમુનિઓ શહેરથી દૂર જંગલોમાં પોતાના આશ્રમો બનાવતા હતા. ઋષિઓ અને રહસ્યવાદીઓ માનતા હતા કે સારા વિચારો પ્રકૃતિના સુંદર અને શુદ્ધ વાતાવરણમાં જ આવે છે. આજના વૈજ્ઞાનિકો કહે છે તેમ, શુદ્ધ વાતાવરણમાં જ સારા મગજનો વિકાસ થાય છે. તેથી, પ્રાચીન સમયમાં, પર્યાવરણની કોઈ સમસ્યા ન હોવા છતાં, ઋષિમુનિઓ શુદ્ધ પર્યાવરણની જાળવણી માટે સમાજમાં વિશેષ યોગદાન આપતા હતા.